Voorlopig programma – Open Monumentendag op 8 en 9 september 2018 in de gemeente Stichtse Vecht

Organisatie: Historische Kringen van Breukelen, Loenen en Maarssen

in samenwerking met de gemeente Stichtse Vecht

‘In Europa’, zo luidt dit jaar het landelijke thema van de Open Monumenten Dagen. In de gemeente Stichtse Vecht wordt dit thema toegespitst op de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW).

Geen enkel verhaal over Europa is volledig zonder stil te staan bij de vele oorlogen die er zijn gevoerd tussen de Europese staten. Nadat Napoleon in 1815 definitief verslagen was, besloot Koning Willem I om de bestaande Hollandse Waterlinie uit te breiden en Utrecht hierin op te nemen. Zo ontstond de Nieuwe Hollandse Waterlinie, waarvan een belangrijk deel binnen de gemeente Stichtse Vecht ligt. Verschillende monumenten van de NHW zijn deze dag te bezoeken.

In Maarssen

1. Goudestein, Diependaalsedijk 19. Open op 8 september van 11.00 tot 16.30 uur. Rondleidingen door Goudestein en om 14.00 uur een lezing over de geschiedenis van Goudestein. Het ensemble Clamore speelt achttiende-eeuwse muziek.

De geschiedenis van Goudestein begint rond 1608. Dan koopt de Amsterdamse koopman Jan Jacobszoon Huydecoper de hofstede ‘De Gouden Hoeff’ die door zijn zoon Joan Huydecoper zal worden uitgebouwd tot het buiten Goudestein, dat in 1754 wordt vervangen door het huidige gebouw.

2. Heilig Hartkerk, Breedstraat 3. Open op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur. Bezoekers kunnen de kerk bezichtigen en de toren in om het carillon te bekijken. De beiaardier zal uitleg geven en in de kerk wordt het orgel bespeeld.

De Heilig Hartkerk uit 1885 is in neogotische stijl ontworpen door de architect Alfred Tepe. In de kerk zijn kunstwerken te bewonderen van beroemde kerkelijke kunstenaars.

3. Dorpskerk, Kerkweg 19. Open op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur. Rondleidingen in de kerk. Het fraaie Meere-orgel zal worden bespeeld. Er is een speurtocht voor kinderen.

Deze laatgotische kerk is in 1519 gebouwd, met uitzondering van de tufstenen romaanse toren die nog dateert uit de twaalfde eeuw. In de kerk bevindt zich onder andere een grafkapel van de familie Huydecoper, twee fraaie herenbanken en het beroemde Meere-orgel uit 1790.

4. Zaalkerkje van de Gereformeerde Gemeente, Kerkweg 14. Open op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur. Bezichtiging van de kerk en verschillende exposities.

De kerk is gebouwd in 1892 als eerste gereformeerde kerk in Maarssen in eclectische stijl, met voornamelijk neorenaissancistische en neoromaanse kenmerken. Opvallend is het uitbundige siermetselwerk.

5. Oude gemaal Bethunepolder, Machinekade 19. Open op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur. Het gemaal is te bezichtigen en wordt een paar keer in werking gesteld. Voorts is er een foto-opstelling over de restauratie van het bruggetje op de kruising van het Zandpad en de Machinekade, ooit onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Dit gemaal is gebouwd in 1930 naar een ontwerp van Ammerdorfer, hoofdopzichter van de gemeentelijke waterleidingen in Amsterdam. Binnen staan twee door dieselmotoren aangedreven pompen uit de jaren dertig. Het gemaal is in 1971 buiten bedrijf gesteld, maar het is nog steeds te gebruiken.

6. Fort Maarsseveen, Herenweg 3. Open op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur. Het fort kan bezichtigd worden en in de Cultuur Cantine kunnen de bezoekers een kopje koffie drinken.

Dit fort uit 1880-1881 is onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het fort bood in oorlogstijd onderdak aan ruim 80 man en zes stukken geschut. Toen het fort klaar was, bleek het al verouderd door de uitvinding van de brisantgranaat. Deze projectielen konden elk fort verwoesten.

7. Groepsschuilplaats (Type P) bij Geesbergen, Zandpad 23, 3601 NA Maarssen. Open op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur. Polderwachter Marcel Blekendaal is de hele dag aanwezig om u alles te vertellen over deze groepsschuilplaats.

De groepsschuilplaatsen Type P bestaan al meer dan 75 jaar. Ze zijn gebouwd door de Nederlandse defensie van november 1939 tot april 1940 om tijdelijke bescherming te bieden aan 12 soldaten per groepsschuilplaats aan de frontlinie. Van de oorspronkelijk 700 exemplaren zijn er meer dan 500 overgebleven.

In Oud-Zuilen

8. Slot Zuylen, Tournooiveld 1. Open op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur. Bezoek alleen met rondleiding (duur 45 min.), elk half uur van 11.30 – 16.00 uur. Museumcafé en museumwinkel open van 11.00-17.00. De tuin is van 11.00-17.00 vrij te bezichtigen. 

Slot Zuylen is één van de oudste kastelen aan de Vecht. Schrijfster Belle van Zuylen is één van de bekendste bewoners. Het kasteel toont de wooncultuur van de Utrechtse adel vanaf de dertiende eeuw.

9. Slotkapel Oud-Zuilen, Dorpsstraat 10. Open op 8 september van 13.00 tot 16.00 uur. De kerk is te bezichtigen.

De slotkapel van Oud-Zuilen is gebouwd in 1654 door de toenmalige heer van Slot Zuylen, Adam van Lockhorst. In 1847 is er een grote brand geweest in de kerk. Het huidige interieur is van 1848. Op de galerij bevindt zich een prachtig pijporgel uit 1898.

10. Begraafplaats Oud-Zuilen, Groeneweg. Open op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur. U vindt daar de familiegraven van de familie Van Tuyll van Serooskerken. Ook Professor Donders, oprichter van het Ooglijdersgasthuis, ligt er begraven. Aan deze bekende oogarts wordt dit jaar bijzondere aandacht geschonken.

De begraafplaats in Oud-Zuilen, in gebruik genomen in maart 1782, was één van de allereerste plekken in Nederland waar de doden werden begraven buíten de bebouwde kom. De ingangspartij en de graftombe van de Heren van Zuilen zijn erkend als rijksmonument.

11. Poldermolen Westbroek en wipmolen Buitenweg, Nedereindsevaart 3. Op zaterdag 8 en zondag 9 september geven de molenaars rondleidingen van 10.00-17.00 uur.

De molens Westbroek (1753) en Buitenweg (1830) draaien zoals vanouds weer samen!

De wipmolen Buitenweg is uit haar as herrezen nadat zij anderhalf jaar geleden door brand bijna volledig was verwoest. In vroeger tijden maalden de twee molens het overtollige polderwater de Vecht in, nu wordt het waterniveau door een gemaal geregeld.

In Tienhoven/Oud-Maarsseveen

12. Molen De Trouwe Wachter en stuwsluis, Dwarsdijk 12. Open op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur. Molen en gerestaureerde sluis zijn te bezoeken. Er worden rondleidingen verzorgd.

Deze wipwatermolen uit 1932 was ooit in functie als poldermolen ter bemaling van de Oostelijke Binnenpolder Tienhoven. Het is de enige molen ter wereld met een schutsluis. Bekend van WOII, toen molenaar Arie van Garderen met de wieken tekens gaf aan onderduikers in de omgeving tijdens razzia’s door de bezetter.

 13. Protestantse Kerk van Tienhoven, Laan van Niftarlake 62. Open op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur. Tijdens de bezichtiging is er uitleg over de historie van het gebouw en het interieur. U kunt luisteren naar het orgel en naar pianomuziek.

Rond 1450 werd op deze plek een kapel gebouwd. De huidige kerk is gesticht vóór 1611, maar brandde geheel uit in 1812, waarna de kerk in dezelfde stijl is herbouwd op de resten van de oude muren.

14. Streekmuseum Vredegoed, Heuvellaan 7, Oud-Maarsseveen/Tienhoven. Open op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur. Het museum voert u terug naar het leven en werken in het veengebied rond het jaar 1900. Achter het museum bevindt zich het startpunt van het Klompen/Zoddenpad. Zie voor nadere informatie www.klompenpaden.nl

Het museum is gehuisvest in een monumentale boerderij. Deze langhuisboerderij met voorhuis is in 1906 gebouwd naar ontwerp van W. van Vreeswijk om een melkveebedrijf annex kaasmakerij te huisvesten. In het gehele ontwerp zijn Jugendstilelementen toegepast.

In Breukelen

15. 15. Boom en Bosch, voormalig gemeentehuis van de gemeente Breukelen, Markt 13. Open op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur. Er vinden rondleidingen plaats in deze buitenplaats. Ook de tuin aan de Vecht is een bezoek waard.

Het middendeel van dit buitenhuis dateert van 1675. Het is opgetrokken in Hollands -classicistische stijl. Begin achttiende eeuw werd het huis vergroot met de twee zijvleugels en werden er symmetrische tuinen aangelegd in Franse stijl.

16. Rooms-katholieke St. Johannes de Doperkerk, Straatweg 146. De kerk is open voor bezichtiging op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur.

Deze driebeukige kerk is ontworpen door architect Evert Magry en dateert van 1884. Het is een gaaf bewaard gebleven voorbeeld van de neogotische bouwstijl.

 17. Pieterskerk, Straatweg 59. Open voor bezichtiging op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur.

De oudste delen van dit gebouw (koor en transept) in gotische stijl dateren uit de vijftiende eeuw. De kerk is eenbeukig en heeft houten tongewelven. Het Bätz-orgel is van 1787.

18. Pauluskerk, Straatweg 37. De kerk is open voor bezichtiging op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur.

De kerk is ontworpen in 1909 door de lokale architect A. Griffioen in neoromaanse stijl, maar er zijn ook invloeden van Berlage zichtbaar in de voorgevel. De gevel is aan de rechterzijde uitgebouwd met een klokkentoren en aan de linkerzijde met een kleine, afgeknotte vierkante toren.

19. Kasteel Nijenrode, Straatweg 25. Open op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur. Rondleidingen in het kasteel en bezichtiging van het kasteelpark.

De geschiedenis van Nijenrode begint in de dertiende eeuw als Gerard Splinter van Ruwiel op deze plek een donjon, een stenen vierkante woontoren, laat bouwen. In de loop der eeuwen werd Nijenrode meermalen verwoest en resteerde er slechts een ruïne die in 1675 door de Amsterdamse koopman Johan Ortt werd opgekocht. Hij liet het kasteel weer opbouwen. In 1951 koopt het N.O.I.B, de voorloper van Nyenrode Business University, het kasteel.

20. Kortrijkse Molen, Stationsweg 105. De molen langs de A2 is open voor bezichtiging op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur.

Het is een poldermolen van het type ‘wipmolen’, met een piramidevormige ondertoren en een draaibaar bovenhuis. De molen moest de Kortrijkse polder drooghouden. Zij werd hoogstwaarschijnlijk in 1674 of 1675 gebouwd nadat de bestaande molen uit 1535 in 1672 door het Franse leger werd verwoest. Sinds 1951 houdt een elektrisch gemaal de polder droog.

 In Kockengen

21. Abrona Kunst en Koffie, Nieuwstraat 12. Open op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur. In deze voormalige gereformeerde kerk is een horecagelegenheid gevestigd waar mensen met een verstandelijke handicap werken. De eerste 25 bezoekers krijgen op deze dag gratis koffie of thee met een versnapering.

Het gebouw dateert uit 1879 en was tot 2002 in gebruik als kerk. Het is een eenvoudig vormgegeven zaalkerk in baksteen opgetrokken vanuit een rechthoekige plattegrond.

In Nieuwer Ter Aa

22. Dorpskerk, Kerklaan 1. Open voor bezichtiging op 8 september van 11.00 tot 16.00 uur.

De Nederlands Hervormde Kerk (1475) staat in het centrum van het dorp Nieuwer Ter Aa. Het is een eenbeukige kruiskerk in laatgotische bouwstijl. Het oksaalorgel uit 1897, een rijksmonument, is van Engelse makelij. Opvallend in het interieur zijn de gebrandschilderde ramen waarvan de oudste stammen uit de zeventiende eeuw.

In Loenen aan de Vecht

 23. Nederlandse Hervormde Kerk, Dorpsstraat 49. De kerk is op 8 september te bezichtigen van 11.00 uur tot 16.00 uur. Op diverse momenten zal het orgel worden bespeeld. Er is een boeiende tentoonstelling van plaatselijke kunstenaars te bewonderen.

De grote kerk is het oudste gebouw van Loenen, al in de dertiende eeuw stond op deze plaats een kapel gewijd aan bisschop Liudger.

Op het Kerkplein van de NH-kerk op 8 september: Stand Historische Kring Loenen. De kerktoren is op 8 september te beklimmen (tot de eerste omloop); aanmelden bij de stand van de Historische Kring op het Kerkplein. Hier is ook informatie te verkrijgen over de geschiedenis van Loenen aan de Vecht.

24. Korenmolen De Hoop, Dorpsstraat 106. De molen is op 8 en 9 september geopend van 10.30-17.00 uur. Op beide dagen kan men hier een heerlijke pannenkoek eten. Ook worden er rondleidingen gegeven.

In de molen werd tot 1949 graan gemalen. Nadat de molen een aantal jaren aan haar lot werd overgelaten, vond in 2007 een grondige restauratie plaats; de molen is nu weer maalvaardig.

25. De Loenderveense Poldermolen, Oud Over 104. De molen is 8 en 9 september geopend en te bezichtigen van 10.30-16.00 uur.

Deze poldermolen is een achtkante bovenkruier, daterend uit 1652. De molen is in 2010 gerestaureerd.

26. Buitenplaats Bijdorp, Oud Over 8. Op zaterdag 8 september speelt Concert Brassband Breukelen in de Overtuin van Bijdorp om 14.30 uur. Ook de tuin van Bijdorp is dan te bezichtigen.

Bijdorp is een van de best bewaard gebleven kleine buitenplaatsen in de Vechtstreek, gebouwd omstreeks 1700. Aan de achterzijde is een Franse tuin te bewonderen.

In Loenersloot

 27. Het kasteel Loenersloot domineert sinds ongeveer 1250 het dorp Loenersloot en omgeving. In 2012 vond een ingrijpende restauratie plaats. Het kasteelpark Loenersloot is gratis toegankelijk voor een wandeling van 8.00 tot 20.00 uur. Het park, dat rond 1800 is aangelegd in Engelse landschapstijl, is onlangs gerestaureerd. Zie voor meer informatie: www.kasteelloenersloot.nl

In Vreeland

 Er is een mooie rondwandeling (De ’Vroeger en nu’ wandeling) te maken door het pittoreske dorp Vreeland. Vreeland vierde in 2015 het feit dat het 750 jaar (1265) geleden stadsrechten kreeg.

 28. Nederlandse Hervormde Kerk, Kerkplein 1. De kerk is op 9 september geopend voor bezoek van 12.00 uur tot 16.00 uur. Er is een mooie expositie te bewonderen van een Vreelandse kunstenares.

De kerk kan oorspronkelijk als kapel van het Kasteel Vreeland hebben gefunctioneerd en was gewijd aan Sint-Nicolaas. De kerk bestaat uit een zware toren, wellicht nog dertiende-eeuws, en een eenbeukig schip.

29. Korenmolen De Ruiter, Nigtevechtseweg 24. De molen is op 8 september geopend van 10.00 uur tot 16.00 uur.

Deze achtkante korenmolen is gebouwd in 1911 als vervanger van de voorganger die in 1910 is verbrand.

30. De Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Fort Nieuwersluis, Rijksstraatweg 9, Nieuwersluis. Open van 10.00 tot 17.00 uur

Fort Nigtevecht, Velterslaan 1, Abcoude (Ronde Venen). Open van 11.00 tot 17.00 uur.

De forten zijn zowel op zaterdag 8 september als op zondag 9 september gratis te bezoeken.

Alleen op 8 september zijn er gidsen van Natuurmonumenten aanwezig om een rondleiding te geven. Op beide dagen zijn er op beide forten drankjes en versnaperingen te verkrijgen.

Fort Nieuwersluis: Al vanaf 1673 lag er op de plek van het huidige fort een versterking om de strategisch belangrijke sluis in de Vecht te bewaken. In de 19de eeuw wordt Fort Nieuwersluis onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW).

Fort Nigtevecht: is onderdeel van de Stelling van Amsterdam en werd eind van de negentiende eeuw aangelegd.

De nieuwe forten-fietsroute Nigtevecht-Nieuwersluis v.v. kan beginnen bij Fort Nigtevecht of bij Fort Nieuwersluis. Door de opening van de nieuwe fietsbrug bij Nigtevecht zijn er diverse extra prachtige fietsroutes mogelijk. Op Open Monumentendag zullen kaartjes van de nieuwe routes beschikbaar zijn op de startpunten en bij de stand van de Historische Kring Loenen.

Iedereen welkom!

Deze afsluiting van de dag vindt onder genot van een drankje, een hapje en muziek, plaats om 17.00 uur in park Goudestein te Maarssen. De muziek wordt verzorgd door OrVeO, Orkest Vecht en Omstreken. Een nieuw fusieorkest gevormd uit de fanfare LFO uit Loenen en harmonie De Vecht uit Vreeland.

Ook vindt ook de uitreiking plaats van de Bronzen Troffel voor de mooiste restauratie van het afgelopen jaar in de gemeente Stichtse Vecht. Tijdens deze bijeenkomst wordt ook de opening aangekondigd van het jaar van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW) in 2019; een reeks van activiteiten waarin de NHW centraal staat. Naar verwachting zal de NHW in 2020 door Unesco worden uitgeroepen tot Werelderfgoed.

Het thema van OMD 2018: In Europa.

Het landelijk thema ‘In Europa’ wordt in de gemeente Stichtse Vecht toegespitst op de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De waterlinie was een ingenieus waterbeheerssysteem waardoor de vijand op afstand werd gehouden door grote delen van het land 30 tot 60 centimeter onder water te zetten (inunderen). Door technische ontwikkelingen moest de NHW verscheidene malen worden aangepast. Dit leidde tot de bouw van extra forten, waaronder het werk Maarsseveen uit 1881, versterking van de forten (bijvoorbeeld Fort Tienhoven) en uiteindelijk tot een verandering van de functie van forten. De forten werden ingericht als infanteriesteunpunten. In de jaren 1939 en 1940 werden daarom de bekende betonnen groepsschuilplaatsen in het veld en rondom de forten gebouwd. Deze schuilplaatsen boden de infanteristen een veilig onderkomen ten tijde van een artilleriebeschieting.

Een belangrijk deel van de NHW ligt binnen de gemeente Stichtse Vecht. Verschillende monumenten en elementen van deze linie zijn te bezoeken: zie het voorgaande programma.